BILGI degerlidir(amelle)

Ara
İçeriğe git

Ana Menü

Süt

Faydalı İlimler

Harika Bir Gida SÜT

Ziya AYDIN

Dengeli beslenme icin günlük protein ihtiyaci her kilogram vücut agirligi icin bir gram olup bunun yarisi da hayvani kaynaklardan temin edilmelidir. Hayvani ürünler icerisinde süt, insan hayatinin her dönemindeki beslenmesinde en basta yer alan ve vücudumuzun ihtiyaci olan besin elementlerinin tamamina yakin kismini bilesiminde bulunduran tek gidadir. Süt icmeden saglikli büyümek ve dengeli beslenmek cok zordur.Sütte, bagisiklik sistemine tesir eden ve canli organizmanin hastaliklara karsi direncini artiran maddelerin olmasi onu daha da önemli hale getirir. Dünyaya gelir gelmez ilk gidamiz olan anne sütünün bu tür maddeleri biraz daha fazla ihtiva etmesi cok daha manidar ve düsündürücüdür.

SÜTLE BULUSMA

Cenab-i Allah yeryüzünü bir mesken, gökyüzünü bir kubbe yapti; insana da sekil verip suretini güzellestirdi ve helal, temiz nimetlerle de riziklandirdi. Akli basinda olan insan icin düsünecek ne cok seyler mevcut degil mi?! Ama kör gözler bunlari ne görür, ne bilir, ne de anlar. Sütü de yillar boyu gördüler, ictiler, faydalandilar, riziklandilar ama bu nimetin Rezzak-i Kerim’ini hic düsünmediler.. “inek ot yiyor ve bize süt veriyor” dediler. Hatta günümüzde de inegin yerini tutacak, teknik imkânlarla donatilmis süt makinesini kurmaya calistilar; ancak basarisizliga ugradilar. Birakin sütteki en az birkac bilesimi, sütün saf, güzel rengini bile tutturamadilar. Cünkü bu halis terkibi en güzel ve faydali hale getiren Kadir-i Züicelal’i tanimama derekesinde bulunuyorlar.Hayvanlar, onlara ilham edilen programlari dogrultusunda hayatlarini idame ettiriyorlardi. Koyun, keci, inek yavrusu dünyaya gelir gelmez annesinin süt tulumbaciklarina sariliyordu. Zaten süt veren hayvanlarin memeleri sütle tamamen dolunca hayvancagiz sancilanir; ve mutlaka bosaltilmasi lazimdir. Memeler bosaldikca sütle dolar. insanogluna hayatini idame ettirebilmesi icin önemli bazi seyler ilham edilerek her peygamber yoluyla bir sanat ögretilmis ama; yine de ilk yaratilisinda topragi kullanmayi, islemeyi henüz yeni ögrenirken, diger gidalarin yaklasik %60-80’ine esdeger bir beslenme maddesi ve hayat kaynagi olan süt, aciz insanogluna ikram edilmistir.

SÜTÜN TESEKKÜLÜ

Hayvanlarda sütün imali rastgele olmayip önemli ve karmasik diyebilecegimiz bircok safhalardan sonra olmaktadir. Hayvan, agzina aldigi ot veya yemi tükrük yardimiyla iyice ögüttükten sonra dogruca iskembesine gönderir. Burada 80 ila 100 litre su mevcuttur (ineklerde). iskembenin iki önemli vazifesi vardir: Gelen besinleri, yeniden gevis getirerek ögütmek üzere stok etme ve mayalama. Mayalama odasindaki mikroorganizmalar, hazmedilemeyen bitki hücrelerini parcalar (selüloz). Burada inekle ortak yasayan (sembiyoz) ve cürütme vazifesini gören bakteriler selülozu iyice islerler ve sütün ihtiva ettigi protein ve diger elementleri üretirler.Bu halleriyle besinler midenin ikinci kismi olan börkenege aktarilirlar ve kabarcik seklini alarak son kez ögütülmek üzere hayvanin agzina gönderilirler. Son ögütme isi de tamamlandiktan sonra kirkbayira(midenin ücüncü kismi) ulasir. Burada iyice mayalandiktan sonra hemen altindaki sirderiye (midenin son kismi) gecerek ince bagirsaga gelir, hazmi hic mümkün olmayan arta kalan kisim diski halinde vücuttan atilir. Esas besleyici maddeler ve bir miktar su dogrudan kana karisir. Kan dolasimi vasitasiyla da milyonlarca kücük kabarciklar halinde süt bezlerine ve cesme vazifesi yapan memelere ulasirlar.“üretilen sütün ücte biri süt sagilirken olusur” Burada salgilanan prolactin hormonu milyonlarca süt bezlerinin (bunlar hücrelerden mütesekkil üretim rezervleridir) faaliyete gecmesini saglar ve ayrica oxytocin hormonu da sütün süt sarkiclarina dolmasini ve memeden akmasini temin eder. Ancak bu süt bezlerinde, sütün nasil imal edildigi halen bilim adamlarinca tam olarak anlasilamamaktadir. Sadece “bu olusum dünyanin en mükemmel; rafine edilmis, tabii ve dolayisiyla karmasik üretimidir” demekle yetiniyorlar.Hayvanlarin memelerinde biriken bu süt nereden, nasil meydana gelmektedir? Yakin bir zamana kadar bir sir olarak kalan bu imal ile ilgili olarak Kur’an ilmi bir gercege parmak basarak sütün kan ile diski arasindan süzüldügünü beyan eder. “Hayvanlarda da sizin icin ibret alinacak dersler vardir. Onlarin karinlarindan, ters (yari sindirilmis gidalar) ile kan arasindan (cikardigimiz) halis, icenlere (icimi) kolay süt iciriyoruz.” (Nahl, 16/86) Kur’an’in bu gercekleri ifade ettigi devirde, böyle bir sekilde meseleyi tam ve eksiksiz olarak tespit etmek, mümkün degildi. Yüce Allah’in lütfuyla hayvanlar ot, saman, arpa, bugday vs. gibi yem maddelerini tüketir ve bunlardaki protein, karbonhidrat, yag, vitamin ve mineral maddeleri kana karisir. Kandan meme denilen süzgec vasitasiyla Kevser suyu gibi hos, tatli, saf, temiz, bembeyaz ve kanla hicbir benzerligi ve bulasigi olmadan biz insanlara takdim edilir. Günde 20 kg. süt veren bir inegin memesinden 6-10 ton kadar kan gectigi tahmin edilmektedir.

HAYAT ASILAYAN KAPSÜLLER

Süt, insanoglunun ömür boyu nitelikli protein, vitamin ve kalsiyum kaynagi olarak faydalanabilecegi dengeli bir besin maddesidir. Sivi halde tüketildigi gibi cesitli ürünlere (yogurt, peynir, tereyagi, kaymak, lor vs.) dönüstürülerek dogrudan veya diger besin maddeleriyle karistirilarak cok yönlü tüketilebilir. Cocuklarin ve genclerin gelisip büyümeleri, orta ve ileri yastakilerin hayatlarini saglikli olarak sürdürebilmeleri icin cok önem arzeden bir gida maddesidir. Sütte sekiz cesit aminoasit bulunur ki, bunlari bir baska gida ürününde bir arada bulmak cok zordur. Kisaca inek sütünün ortalama bilesimi; %87,3 su, %3,5 yag, %3,4 protein, % 4,8 laktoz (süt sekeri), %0,75 mineral maddeleri ve vitamindir.

SÜTÜN TERKiBi Protein:

Süt ve mamüllerinin tüketimini önemli kilan önemli bir unsur da proteindir. Süt vasitasiyla insanlar günlük protein ihtiyaclarinin %70’ini karsilayabilir. Tarim ürünlerinden vücudumuzun istifade ettigi kullanilabilen protein orani %50 iken, sütten %91’dir. Süt proteini hücre ve dokularin olusmasinda, yipranan kisimlarin onarilmasinda rol oynayarak hayat boyu büyüme ve gelismeyi temin eder. Sac ve tirnaklarin teskilinde de büyük rol oynar. Yarim litre süt 9 yasindaki cocugun günlük protein ihtiyacinin 1/3’ünü karsilar. Yarim litre süt yaklasik 2 kg portakalin ihtiva ettigi kalsiyumu ve 100 gr.etin veya 2 yumurtanin ihtiva ettigi proteini temin eder.

Kalsiyum: Kemik olusumu 20-25 yaslarinda tamamlandigindan, cocukluk ve genclik devrelerinde yeterli süt tüketimi, dolayisiyla kalsiyum alimi bilhassa bu dönemlerde ve kemik sagligi icin cok mühimdir. Annenin sütten kesildigi devrelerde cocugun dis ve kemik gelisiminin devami icin inek sütü hemen devreye girer. inek sütünde anne sütüne nisbeten 3-4 kat fazla kalsiyum bulunmaktadir. Ayrica sinir ve kas sistemi ile kan dolasimina da tesirlidir. Hamile, emzikli ve menapoz sonrasi kadinlarin da kalsiyuma cok fazla ihtiyaclari vardir. Hamile kadinlarda bebegin anne karninda kemiklerinin olusabilmesi icin, emzikli kadinlarda da süt yapimi icin yeterli miktarda kalsiyum alinmadigi zaman annenin kemiklerinden kalsiyum cekilecektir. Dolayisiyla annede osteoperozis denilen kemik hastaligi bas gösterecektir. Yetiskinler icin tavsiye edilen günlük en düsük kalsiyum miktari 800 mg’dir; bu da 0,7 lt süt veya 70 gr beyaz peynirle karsilanabilir. Ancak diger ürünlerle karsilamaya kalkisirsak, bizim hergün 9 kg sigir eti, 20 kg elma veya 8 kg patates tüketmemiz gereklidir.

Yag: Bütün gün formda kalmak, sicak ve sogugun etkisinde kalmamak icin yag maddelerinin bir kismini almamiz lazim. Bir litre sütte 36 gr yag bulunur. Bu yaglar A ve D vitaminlerinin emilimini kolaylastirir. Süt yagi, en basta büyük bir enerji kaynagidir. Süt yagindaki folfolipitler beyin ve sinir hücrelerinin hayati önem tasiyan kisimlarini olusturur. Halk arasin süt yaginin fazla kolesterol ihtiva ettigi söylenir. Hâlbuki yagsiz et, dana cigeri ve yumurta ayni miktardaki sütten daha fazla kolesterol ihtiva etmektedir.

Süt Sekeri (laktoz): Süt ve süt ürünleri bizim tek, tabii laktoz kaynagimizdir. Enerji aciga cikaran bu seker türü kalsiyumun emilmesini temin ederek omuriligin yapilmasini saglayan önemli bir karbonhidrattir. Ayrica damardaki hastalik yapici bakteriler üzerinde de tesirlidir. Mineral maddelerinin, magnezyum, sodyum, fosfor, iyot ve cinkonun emilmesinde olumlu tesiri vardir.

Vitaminler: insan metabolizmasi icin gerekli olan, yag- da ve suda cözünen bütün vitaminleri ihtiva etmektedir. Yagda cözünenler: Vitamin A: Gözün isigi alan ve görme netligini saglayan ag tabakasini düzenler ve gece körlügünü önler. Vitamin D: Kemigin tesisi ve gelisimini saglar ve ayrica kalsiyum ve fosforun kullanimini kolaylastirir. Vitamin E: Kaslar icin cok büyük önem arzeder. Alyuvarlarin yapiminda cok etkilidir. Vitamin K: Kanin pihtilasma kabiliyetini temin eder. Suda cözünenler: Vitamin B1: Karbonhidrat ve enerji kazanimini saglar. Sinir ve kas sistemini düzenler. Vitamin B2:Hücre zarinin teskilinde gerekli olan enerjinin proteinden, yagdan ve karbonhidratlardan kazanilmasini saglar. Vitamin B6:Yeni proteinlerin üretilmesini temin eder. Alyuvar ve antikorlarin yapiminda tesirlidir. Vitamin B12: Yag asidi ve aminoasitlerin özümlenmesinde önemli bir fonksiyona sahiptir. Ayrica alyuvarlar ve hücre cekirdeginin teskilinde rol oynar. Vitamin C: Enfeksiyon hastaliklarina karsi mukavemet gücünü artirir ve korur.Memleketimizde kisi basina yillik süt tüketimi 5 litre iken AT ülkelerinde 92 litredir. Dünya Saglik Teskilati (WHO) gelecek nesillerin daha iyi yetisip zekâlarinin gelismesi icin cocuklara süt icirilmesini tavsiye ediyor. Beyin gücü yüksek neslin yetistirilmesi icin ülkemizde süt tüketim oraninin artirilmasi sarttir.Bebeklerin günde 750 gr, cocuklarin 300-350 gr, genclerin 350 gr, yetiskinler ve yaslilarin250-400 gr, hamile ve emziklilerin ise 500 gr civarinda süt icmeleri tavsiye edilmektedir.

KAYNAKLARProf. Dr. E. Renner, Lexikon der Milch- F. Kiermeier- E, Lechner, Milch und Miloherzeugnisse. Berlin 1973.- Sohulz, Der grosse Moikereci-Lexikon, Kempten.- Grundilagen der Ernaehrung; Proteine aus Milch, CMA, Bonn.- S. Velicangil, Hayvansal Besinler, Koruyucu Tip, istanbul 1955.Werner Kollat, Die Ordnung unserer Nahrung.- Natur-Heilen, sayi 1/91, 2/91

6-3-2010

İçeriğe Geri Dön | Ana Menüye Geri Dön